Een beetje opscheppen op zijn tijd kan soms geen kwaad – zolang je later maar met bewijs komt.
Dat is de conslusie van een onderzoek dat op 4 oktober werd gepubliceerd in het wetenschappelijke tijdschrift Social Psychology.
Onderzoekers van Brown University maakten gebruik van Amazons Mechanical Turk-platform om gebruikers korte stukjes tekst over mensen voor te leggen, zoals bijvoorbeeld dit:
“Harry deed onlangs een intelligentietest. Toen hem werd gevraagd hoe hij had gescoord, zei hij: ‘Beter dan gemiddeld.’ Later bleek het dat hij inderdaad beter had gescoord dan de gemiddelde score van de intelligentietest.”
In andere versies van het verhaaltje schept de hoofdpersoon niet op over zijn score terwijl hij wel hoog scoort, of schept hij wel op maar haalt hij een lagere score, dan wel schept hij niet op en haalt hij een lage score.
In een tweede onderzoek werd alleen vermeld of de persoon wel of niet opschepte, zonder het testresultaat te vermelden.
"We hebben geprobeerd om het opscheppen om te vormen in een strategie", aldus Patrick Heck, een van de onderzoekers.
Het doel van het onderzoek was om te evalueren wat de beste strategie is in verschillende situaties.
De proefpersonen moest de fictieve personages vervolgens rangschikken op basis van competentie en moraliteit - twee dimensies waarop mensen elkaar begrijpen, aldus de psychologe Susan Fiske, verbonden aan Princeton.
Opscheppen zonder bewijs: incompetent
Een opschepper die zijn eigen claims niet kan waarmaken, komt volgens het onderzoek over als het minst competent. De andere twee soorten opscheppers, degene die zijn claims wel waarmaakt met een goede score en de gene waarvan de score geheim blijft, komen competenter over dan mensen die niet opscheppen.
Maar, ook succesvolle opscheppers worden afgestraft: Ze komen over als 'minder moreel'. De proefpersonen beoordeelden de opscheppers als minder moreel dan mensen die niet opscheppen, of ze hun woorden nou wel of niet konden waarmaken met daden.
Niet opscheppen heeft nog een ander voordeel: Als iemand voorspelt dat hij een lage score op een test zal krijgen, en vervolgens ook zo is, komt die persoon aanzienlijk minder incompetent over dan de persoon die opschept maar een lage score haalt.
Moraliteit
"Tijdens een sollicitatiegesprek zou je dus een stapje terug moeten doen en nadenken over deze keuze: Beweer ik dat ik beter ben dat de andere kandidaten? Of blijf ik bescheiden en stel ik dat ik op bepaalde punten minder goed ben dan de andere kandidaten? Het juiste antwoord hangt af van wat je wilt benadrukken - competentie of moraliteit."
Het onderzoek heeft zo zijn tekortkomingen. De proefpersonen evalueerden beperkte, gefabriceerde verhalen die zich buiten de context van normale menselijke interacties plaatsvinden. In het echte leven zijn er genoeg zaken die van invloed zijn op de situatie en de invloed van dit effect een stuk ingewikkelder maken.
Zo hadden alle personages in de test bijvoorbeeld mannennamen. Het is dus mogelijk dat mensen vrouwen meer (of minder) afstraffen voor het opscheppen in dezelfde situaties.
Ook kwamen alle proefpersonen uit de Verenigde Staten - mensen andere landen zouden op totaal andere manieren kunnen reageren.